Công ty Douglas Holden
Thế giới hiện nay vẫn đang phụ thuộc nặng nề vào nguồn năng lượng từ Nga, đặc biệt là khí đốt và dầu mỏ. Nga là một trong những nước sản xuất và xuất khẩu năng lượng hàng đầu thế giới, nắm giữ vai trò quan trọng trong việc cung cấp nhiên liệu cho nhiều quốc gia châu Âu và các khu vực khác. Sự phụ thuộc này không chỉ thể hiện qua những con số thống kê về lượng năng lượng nhập khẩu, mà còn thông qua những mối quan hệ kinh tế và chính trị phức tạp. Nhiều nước châu Âu, ví dụ như Đức, Ý, và Pháp, đã xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng năng lượng dựa trên nguồn cung từ Nga, tạo ra một sự liên kết sâu sắc và khó có thể tách rời.
Tuy nhiên, tình hình địa chính trị ngày càng phức tạp đã làm nổi bật những rủi ro tiềm ẩn của sự phụ thuộc này. Các cuộc xung đột và căng thẳng chính trị giữa Nga và các nước phương Tây, đặc biệt là sau cuộc xâm lược Ukraine, đã gây ra những tác động lớn đến thị trường năng lượng toàn cầu. Giá năng lượng biến động mạnh, gây ảnh hưởng đến nền kinh tế và đời sống người dân. Điều này đã thúc đẩy nhiều quốc gia tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế và đẩy mạnh việc phát triển năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, việc chuyển đổi này đòi hỏi thời gian và nguồn lực khổng lồ, trong khi nhu cầu năng lượng hiện tại vẫn phải được đáp ứng. Vì vậy, việc giảm bớt sự phụ thuộc vào Nga vẫn là một nhiệm vụ đầy thách thức và cần có sự nỗ lực đồng bộ từ nhiều phía.
Dòng chảy năng lượng: Bức tranh phức tạp của châu Âu và Nga
Những chuyển biến trong lĩnh vực năng lượng của Liên minh châu Âu (EU) đang diễn ra mạnh mẽ, nhưng điều này cũng giấu sau một thực tế đáng quan ngại: sự tiếp tục và thậm chí tăng cường nhập khẩu năng lượng từ Nga. Đây là nhận định của nhiều chuyên gia trong ngành.
Nga, với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, đã xây dựng quyền lực của mình dựa trên xuất khẩu năng lượng. Trong hơn một thập kỷ qua, khoảng 50% ngân sách của Nga đến từ xuất khẩu dầu khí. Điều này không chỉ thể hiện sức mạnh kinh tế của Nga, mà còn là yếu tố quan trọng trong việc duy trì ổn định chính trị.
Trước năm 2022, EU phụ thuộc vào Nga cho hơn 40% nguồn năng lượng. Việc hoàn thành đường ống Nord Stream 2 vào năm 2021 đã làm tăng cường sự phụ thuộc này. Tuy nhiên, cuộc xâm lược Ukraine của Nga vào tháng 2/2022 đã thay đổi cục diện. Các nước phương Tây, bao gồm Mỹ, Vương quốc Anh và EU, đã áp đặt các biện pháp kinh tế nhằm trừng phạt Nga.
Đến năm 2022 và 2023, các biện pháp này bao gồm cấm hoàn toàn hoặc một phần các hoạt động nhập khẩu dầu thô, sản phẩm dầu, than, khí đốt qua đường ống, LNG, và nhiều cơ chế tài chính cần thiết cho các giao dịch thương mại. Tuy nhiên, các biện pháp này không được áp dụng cùng một lúc, do EU không thể tồn tại nếu nguồn cung năng lượng từ Nga bị cắt đột ngột.
Đối với dầu mỏ, Mỹ đã dẫn đầu nỗ lực áp đặt mức giá trần 60 USD/thùng để hạn chế nguồn thu của Nga mà không gây tác động quá mức đến nguồn cung toàn cầu, tránh làm tăng lạm phát. Xuất khẩu khí đốt tự nhiên qua đường ống đã giảm đáng kể, chỉ còn một lượng nhỏ đi qua Ukraine và khoảng 38 tỷ mét khối mỗi năm đến Trung Quốc.
Nhìn chung, lượng nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu từ Nga vào châu Âu đã giảm từ 16 tỷ euro xuống 1 tỷ euro một tháng. Doanh thu từ dầu khí của Nga đã giảm gần 1/4 từ năm 2022 đến 2023. Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt của phương Tây dường như đang mất đi hiệu quả. Năm 2024 chứng kiến sự bội thu của Nga, với tăng trưởng GDP trên 4%, tỷ lệ thất nghiệp thấp kỷ lục, và mức tăng trưởng tiền lương kỷ lục do sự đầu tư vào ngành công nghiệp quân sự.
Ngoài ra, Nga vẫn tiếp tục xuất khẩu dầu mỏ và hàng hóa sang các nước như Ấn Độ và Trung Quốc, giúp duy trì doanh thu xuất khẩu mạnh mẽ. Theo Bộ trưởng Tài chính Anton Siluanov, doanh thu từ xuất khẩu khí đốt sẽ chiếm 27% tổng thu ngân sách nhà nước vào năm 2025.
Ngay cả khi việc nhập khẩu khí đốt qua đường ống vào EU đã dừng lại, LNG đắt tiền hơn của Nga vẫn được mua với lượng tăng gần 20%, khiến Nga trở thành nước bán khí đốt lớn thứ hai cho lục địa này. Điều này đảm bảo cho Điện Kremlin lợi nhuận cao hơn.
Theo Greenpeace, các tàu chở dầu “đội tàu bóng đêm” vẫn tiếp tục chở dầu của Nga vào các cảng châu Âu, vi phạm lệnh trừng phạt của phương Tây. Tổng cộng, EU đã trả cho Nga hơn 196 tỷ euro cho dầu, khí đốt và than kể từ tháng 2/2022.
Bất chấp các lệnh trừng phạt quốc tế, Moscow tuyên bố rằng các lệnh trừng phạt của phương Tây đã giúp nước này tự chủ hơn, với tiêu dùng tư nhân và đầu tư trong nước vẫn kiên cường. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cũng dự báo nền kinh tế Nga sẽ tăng trưởng nhanh hơn tất cả các nền kinh tế tiên tiến trong năm nay, với tốc độ tăng trưởng 3,2%.
Chính phủ Nga, dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Mikhail Mishustin, đã phê duyệt dự thảo ngân sách năm 2025-2027, trong đó dự kiến chi tiêu quốc phòng sẽ tăng lên 13,5 nghìn tỷ rúp (145 tỷ USD) vào năm 2025, tăng 25% so với năm 2024 và chiếm 6,3% GDP. Tổng chi tiêu cho quốc phòng và an ninh sẽ chiếm khoảng 40% tổng chi tiêu của chính phủ Nga vào năm 2025, thể hiện sự quyết tâm của Nga trong việc tiếp tục cuộc chiến với Ukraine.